27 kwietnia 2018 roku na scenie przy ul. Podleśnej zagoszczą dwie wspaniałe osobistości: Modestas Barkauskas, laureat III nagrody Międzynarodowego Konkursu Dyrygentów im. G. Fitelberga w Katowicach w 2017 roku, oraz wirtuoz skrzypiec Mariusz Patyra.
Mariusz Patyra, fot. archiwum artysty
W programie tego wieczoru usłyszymy Symfonię hiszpańską d-moll na skrzypce i orkiestrę op. 21 Édouarda Lalo oraz IV Symfonię e-moll op. 98 („Elegijną”) Johannesa Brahmsa.
Jak opowiada Magdalena Gajl: – Wielowiekowa tradycja hiszpańskiego rodu Lalo, osiadłego w XVI wieku na północy Francji, nakazywała uzdolnionemu muzycznie Édouardowi podążać stopniami kariery wojskowej. Szesnastoletni opuścił zatem rodzinny dom na zawsze i udał się do mekki muzyków – Paryża. Przez większość życia zarabiał udzielaniem lekcji i pracą skrzypka w licznych orkiestrach i zespołach kameralnych, własną muzykę tworząc okazjonalnie. Poślubiwszy uczennicę, i zarazem śpiewaczkę, zwrócił się ku komponowaniu oper i symfonii, współtworząc wraz z Saint-Saënsem i C. Franckiem nowy ważny rozdział muzyki francuskiej. Szczególną uwagę przykuwają jego dzieła koncertujące ze skrzypcami w roli głównej, będące owocem zainteresowań folklorem różnych krajów, jak Symfonia norweska czy Koncert rosyjski. Największą sławą i poważaniem cieszy się pięcioczęściowa Symfonia hiszpańska o wyraźnie zakrojonej formie i instrumentacji i silnych, zdecydowanych tematach. Taneczność wielu z nich zbliża utwór do suity i przypomina o baletowych próbach kompozytorskich Lalo. W wielu wyczuwa się styl znakomitego skrzypka i kompozytora Pablo Sarasatego, któremu Symfonia jest dedykowana.
– Patetyczna, pastoralna, heroiczna i elegijna – tak określa się charakter symfonii Brahmsa. Symfonia e-moll ma w sobie rzeczywiście wiele smutku – z jej minorową tonacją i przypominającym westchnienia motywem głównej części. Pewne jej cechy świadczą o żegnaniu się przez 52-letniego Brahmsa z symfonią, kończeniem ważnego etapu w życiu. To przestrzeń, w której Brahms osiąga najwyższe szczęście, sądząc ze słów przytoczonych poniżej; spotykają się tu żywi i umarli: Brahms i najbardziej cenieni przez niego kompozytorzy przeszłości. Utwór wieńczy neobarokowa passacaglia o wielkim znaczeniu. Jej temat zapożyczył Brahms z Bachowskiej chaconny z kantaty 150. „Nach dir, Herr” („Do Ciebie, Panie, wznoszę duszę moją. Boże mój! Tobie ufam”). O niej Brahms pisał do Klary Schumann: „Chaconne jest, moim zdaniem, najwspanialszym i najbardziej niepojętym utworem muzycznym”. Passacaglia Brahmsa, w której zapożyczony od Bacha, ośmionutowy temat powraca 34 razy, rozrasta się do szeroko zakrojonej formy. Jest syntezą całej symfonii i wyznaniem wiary kompozytora – pisze w omówieniu koncertu Magdalena Gajl.
Modestas Barkauskas to jeden z najbardziej utalentowanych i rozpoznawalnych litewskich dyrygentów młodego pokolenia. Uczeń jednego z najznamienitszych litewskich dyrygentów, prof. J. Domarkasa. Od 2008 r. jest dyrektorem artystycznym i dyrygentem młodzieżowej orkiestry w Szkole Muzycznej im. B. Dvarionasa w Wilnie, z którą grał koncerty w Niemczech, Belgii, Francji, Polsce oraz Łotwie. W tym roku został dyrektorem artystycznym i dyrygentem St. Christopher Chamber Orchestra w Wilnie. Wykłada na Wydziałach Dyrygentury oraz Śpiewu Litewskiej Akademii Muzyki i Teatru. W 2016 r. doceniono go jako najlepszego młodego artystę litewskiego i nagrodzono go zaszczytnym odznaczeniem litewskiego Ministerstwa Kultury „Golden Stage Cross”. W 2017 r. został laureatem III nagrody w X Międzynarodowym Konkursie Dyrygentów im. G. Fitelberga w Katowicach.
Mariusz Patyra jest pierwszym Polakiem, który wygrał Premio Paganini w Genui (2001) i zdobył specjalną nagrodę za najlepsze wykonanie Kaprysów N. Paganiniego oraz kopię skrzypiec „Il Cannone” (Armata), które należały do wielkiego wirtuoza. Jest także laureatem Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. J. Joachima w Hanowerze (1997), finalistą Międzynarodowego Konkursu Stradivariusa w Cremonie (1988), zdobywcą IV nagrody w Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. C. Nielsena w Odense, a także nagrody specjalnej Odense Sinfonie Orchester (2000). W 2006 r. został zwycięzcą konkursu na stypendium Japońskiej Fundacji Muzycznej JESC oraz laureatem nagrody Premio Pressenda 2006 (Alba, Włochy). W dorobku ma liczne płyty z utworami m.in. A. Vivaldiego („Cztery pory roku”), N. Paganiniego (Koncert skrzypcowy nr 1), C. Saint-Saensa (Introduzione e Rondo Capriccioso) i J. Masseneta („Meditation”), H. Wieniawskiego (Koncerty skrzypcowe nr 1 fis-moll i nr 2 d-moll). Gra na kopii skrzypiec „Il Cannone” (Armata) z 1742 r., J.B. Erwina (Dallas, 2000), na kopii Guarneri del Gesu z 1733 r., Ch. Erichsona (Hanower, 2003) oraz na skrzypcach G. Degani (Venezia, 1914).
